در جهانی که اقتصاد با داده تغذیه می‌شود و تصمیمات کلان بر پایه‌ی آمار دیجیتال گرفته می‌شود،
شفافیت دیگر یک ارزش اخلاقی نیست؛ یک ضرورت اقتصادی است.
اما در جهانی که داده‌ها می‌توانند جعل شوند، چه چیزی تضمین‌کننده‌ی اعتماد است؟
پاسخ این پرسش از قلب اروپا، از شهری که به «پایتخت پایداری دیجیتال» شهرت دارد، می‌آید —
از وین (Vienna) و از پژوهش یک ایرانی جوان که توانسته فناوری، انرژی و اقتصاد را
در قالب مدلی بی‌نظیر به هم پیوند دهد:
جواد واشقانی فراهانی (Javad Vasheghani Farahani)،
کاندیدای دکتری در دانشگاه Modul University Vienna.
او در پژوهشی که اخیراً در ژورنال معتبر Sustainability (MDPI) منتشر شده،
مدلی نوآورانه ارائه کرده که از بلاکچین برای ثبت شفاف انرژی خورشیدی بهره می‌برد؛
مدلی که اکنون به‌عنوان یکی از مسیرهای اصلی توسعه‌ی اقتصاد سبز و دیجیتال شناخته می‌شود.
بلاکچین؛ از رمزارز تا زیرساخت اقتصاد پاک
تا مدت‌ها بلاکچین در ذهن بسیاری مترادف با رمزارزها و معاملات مالی بود،
اما اکنون این فناوری به قلب صنایع حیاتی رسیده است.
پژوهش فراهانی نمونه‌ای از این تحول است —
حرکتی از پول دیجیتال به اعتماد دیجیتال.
در مقاله‌ی او با عنوان
“ A Sustainability Assessment of a Blockchain-Secured Solar Energy Logger for Edge IoT Environments ”
بلاکچین نه برای نقل‌وانتقال مالی، بلکه برای ثبت حقیقت فیزیکی انرژی به کار رفته است.
در این مدل، داده‌های تولیدشده از پنل‌های خورشیدی
به‌صورت خودکار و بدون دخالت انسانی ثبت می‌شوند،
و هیچ‌کس — حتی مالک سیستم — قادر به حذف یا دستکاری آن‌ها نیست.
مسئله‌ی جهانی: نبود شفافیت در اقتصاد انرژی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهان امروز، فقدان شفافیت در داده‌های انرژی است.
گزارش‌های نادرست از تولید، مصرف و صادرات انرژی،
هم بازارهای مالی را دچار بی‌ثباتی می‌کند و هم مانع تصمیم‌گیری صحیح دولت‌ها می‌شود.
در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران خارجی به داده‌های ملی اعتماد نمی‌کنند،
و پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر با خطر کمبود بودجه مواجه می‌شوند.
مدل فراهانی با تکیه بر بلاکچین، این اعتماد را بازمی‌سازد —
اعتمادی که ریشه در فناوری دارد، نه در سیاست.
ساختار فنی – اقتصادی پروژه
در سیستم طراحی‌شده توسط فراهانی،
هر واحد انرژی خورشیدی تولیدشده به رکوردی دیجیتال در بلاکچین تبدیل می‌شود.
ساختار این سیستم بر سه ستون اصلی استوار است:
۱. سخت‌افزار IoT (اینترنت اشیا)
حسگر INA219 برای اندازه‌گیری دقیق ولتاژ، جریان و توان لحظه‌ای استفاده شد.
۲. محاسبات لبه‌ای (Edge Computing)
داده‌ها در یک Raspberry Pi 4B (4GB RAM) به‌صورت محلی پردازش و فشرده‌سازی می‌شوند.
۳. شبکه بلاکچین (Blockchain Network)
داده‌ها پس از رمزنگاری با الگوریتم SHA-256،
در ساختار Merkle Tree ذخیره شده و سپس به قرارداد هوشمند SolarLogger
در شبکه Ethereum Proof-of-Stake (Sepolia) ارسال می‌شوند.
هر رکورد انرژی مانند امضایی دیجیتال است —
غیرقابل حذف، غیرقابل تغییر، و همیشگی.
نتایج واقعی: عددها به زبان اعتماد
این پژوهش در دنیای واقعی، نه صرفاً در سطح نظری، اجرا شد.
در طول ۱۳۵ ساعت آزمایش (بیش از پنج روز و نیم):
بیش از ۱۰٬۲۶۸ رکورد انرژی ثبت شد.
تمام ۱۳۰ بسته‌ی Merkle بدون خطا در بلاکچین ذخیره شدند.
مصرف CPU کمتر از ۰٫۰۲٪ بود.
انرژی مصرفی سیستم ۰٫۸۱۸ kWh برآورد شد (در حد مصرف دو لامپ LED در ۲۴ ساعت).
در ۱۰۵ قطع شبکه، هیچ داده‌ای از بین نرفت.
به بیان ساده، فراهانی ثابت کرد که بلاکچین می‌تواند
در مقیاس واقعی، کارآمد، پایدار و اقتصادی باشد.
تحلیل هزینه و پایداری
میانگین هزینه هر تراکنش بلاکچینی در این پروژه کمتر از ۱ یورو بود.
هزینه‌ی کل ثبت داده‌ها در فاز آزمایشی تنها ۱۲۸ یورو شد.
در مقابل، اگر همین سیستم در سطح ملی (۲۵۰٬۰۰۰ واحد خورشیدی) پیاده شود،
کل هزینه سالانه کمتر از ۴ میلیون یورو خواهد بود —
در حالی که صرفه‌جویی اقتصادی ناشی از شفافیت،
ده‌ها برابر این عدد است.
از منظر زیست‌محیطی نیز، انتشار CO₂ سیستم تنها ۰٫۱۷ کیلوگرم بود،
که در مقایسه با بلاکچین‌های مبتنی بر Proof-of-Work (مثل Bitcoin)
میلیون‌ها برابر بهینه‌تر است.
کاربردهای صنعتی در ایران
ایران یکی از کشورهای دارای بالاترین تابش خورشید در جهان است.
اما نبود شفافیت داده و ضعف زیرساخت اعتماد،
همواره مانع رشد سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر شده است.
مدل فراهانی می‌تواند با ایجاد دفترکل شفاف و تغییرناپذیر،
اطمینان سرمایه‌گذاران را افزایش دهد و
زمینه را برای توسعه بازار گواهی انرژی پاک (REC) در ایران فراهم کند.
این مدل حتی می‌تواند پایه‌ای برای صادرات انرژی دیجیتال باشد —
جایی که هر وات انرژی ثبت‌شده، مانند یک دارایی شفاف معامله می‌شود.
پیوند فناوری و اقتصاد
پژوهش فراهانی نشان می‌دهد که بلاکچین دیگر فقط یک ابزار فناورانه نیست؛
بلکه زیرساخت اقتصاد آینده است.
در این مدل، داده‌های انرژی تبدیل به دارایی اقتصادی می‌شوند،
و هر واحد تولید انرژی، یک «توکن اعتماد» در بازار جهانی انرژی دیجیتال است.
بلاکچین و هوش مصنوعی: ترکیب آینده
در فاز دوم پروژه، فراهانی قصد دارد داده‌های بلاکچینی را
با الگوریتم‌های هوش مصنوعی (AI) ادغام کند.
در این سیستم جدید، AI رفتار مصرف و تولید انرژی را پیش‌بینی می‌کند،
و بلاکچین تضمین می‌کند که هیچ داده‌ای دستکاری نشده باشد.
این مدل، اقتصاد انرژی را به سطح جدیدی از هوشمندی و دقت می‌برد —
جایی که تصمیمات اقتصادی بر پایه‌ی داده‌های واقعی و تغییرناپذیر گرفته می‌شوند.
هماهنگی با سیاست‌های جهانی
پژوهش فراهانی با چارچوب European Green Deal و اهداف UN SDGs هم‌راستا است.
این پروژه نشان می‌دهد که اقتصاد دیجیتال می‌تواند
همزمان پایدار، سودآور و اخلاق‌محور باشد.
در واقع، این مدل نوعی تلفیق میان شفافیت اقتصادی و عدالت محیطی است.
نگاه فلسفی به اعتماد و فناوری
فراهانی در سخنرانی‌های علمی خود می‌گوید:
«اعتماد را نمی‌توان به سیستم افزود؛ باید در طراحی آن نهادینه کرد.»
در نگاه او، بلاکچین نه‌فقط فناوری،
بلکه زبان اخلاق داده‌هاست —
زبان حقیقت، شفافیت و پاسخ‌گویی.
دعوت به همکاری علمی و صنعتی
به‌عنوان کاندیدای دکتری دانشگاه Modul Vienna ،
جواد واشقانی فراهانی (Jay Hani) از پژوهشگران، شرکت‌ها و دانشگاه‌ها دعوت به همکاری می‌کند.
زمینه‌های همکاری پیشنهادی:
Blockchain for Energy Transparency
IoT & Edge Systems for Smart Power Networks
AI in Renewable Energy Optimization
Tokenization of Green Certificates
Web3 Infrastructure for Sustainable Industry
او همچنین آماده راهنمایی پژوهشگران جوان در نگارش مقالات بین‌المللی،
پروپوزال‌های فاند پژوهشی (Horizon Europe, FWF, ERC)،
و توسعه پروژه‌های صنعتی مبتنی بر پایداری دیجیتال است.
آینده: از وین تا بازارهای جهانی
فراهانی معتقد است که این مدل، پایه‌ای برای نسل جدیدی از بازارهای انرژی است —
بازارهایی که نه در بورس‌های مالی، بلکه در شبکه‌های بلاکچینی شکل می‌گیرند.
در چنین بازاری، هر نیروگاه خورشیدی،
یک «گره اقتصادی» در زنجیره اعتماد جهانی خواهد بود.
و ایران، با ظرفیت عظیم انرژی تجدیدپذیر، می‌تواند یکی از رهبران این تحول باشد.
نتیجه‌گیری: بازتعریف اقتصاد بر اساس اعتماد
پژوهش جواد واشقانی فراهانی را می‌توان یکی از مهم‌ترین گام‌ها
در مسیر گذار به اقتصاد شفاف و پایدار دیجیتال دانست.
او ثابت کرده است که بلاکچین می‌تواند
همزمان ابزاری برای کارایی اقتصادی، پایداری محیط‌زیستی
و بازسازی اعتماد عمومی باشد.
در جهانی که دروغ به‌سرعت برق منتشر می‌شود،
او سیستمی ساخته است که حقیقت را همان‌قدر سریع،
اما بدون تغییر، منتقل می‌کند.